Anemia czyli niedobór żelaza – objawy, przyczyny, leczenie dietą

Żelazo jest niezwykle istotnym pierwiastkiem. To właśnie ono odpowiada za prawidłową pracę serca, odporność, pracę mięśni oraz stan gospodarki hormonalnej. Dlaczego? Ponieważ wchodzi w skład hemoglobiny i tym samym warunkuje prawidłowe działanie oraz budowę czerwonych krwinek. Organizm zużywa żelazo głównie do transportu tlenu i dwutlenku węgla oraz do przemian metabolicznych. W organizmie człowieka znajduje się około 3-4g żelaza, które przechowywane jest w dwóch pulach. W pierwszej znajduje się żelazo krążące we krwi, przenoszone przez transferynę. W drugiej puli znajduje się żelazo zapasowe,  związane z ferrytyną i hemosyderyną, które magazynowane jest głównie w wątrobie.

 Niedobór żelaza jest przyczyną niedokrwistości, czyli stanu w którym we krwi występuje zbyt mała ilość czerwonych krwinek, lub we wnętrzu krwinek występuje zbyt mała ilość hemoglobiny. Niedokrwistość zazwyczaj objawia się osłabieniem, słabszą tolerancją na wysiłek, obniżoną koncentracją, a także nawracającymi zawrotami i bólem głowy, wypadaniem włosów, bladą skórą, tachykardią, a czasem też dusznością. U przypadku długotrwałego niedoboru żelaza można zaobserwować pieczenie i ból języka, suchość skóry, kruchość paznokci wraz z występowaniem charakterystycznego, poprzecznego prążkowania na płytce.

Jak wygląda diagnozowanie niedokrwistości? Lekarz najczęściej ocenia parametry takie jak:

• liczba czerwonych krwinek (RBC)
• hemoglobina (Hb/Hgb)
• objętość krwinek (MCV)
• zawartość hemoglobiny w krwinkach (MCH, MCHC)

oraz:

• stężenie żelaza w surowicy
• stężenie ferrytyny
• stężenie transferyny

Do ogólnych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza zalicza się:

• utratę krwi (krwawienia z przewodu pokarmowego, dróg rodnych, urazy, czy u wielokrotnych dawców krwi)
• upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego (enteropatie, choroba Leśniowskiego i Crohna, stan po operacjach przewodu pokarmowego)
• zwiększone zapotrzebowanie żelaza przy niedostatecznej podaży – dlatego młodzież, kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią oraz osoby z niedoborem witaminy B12 są szczególnie narażone na niedobory żelaza
• dieta o zbyt niskiej zawartości żelaza

Czynniki żywieniowe przyczyniające się do wystąpienia niedokrwistości z niedoboru żelaza:

• dieta ubogobiałkowa
• nadmierne stosowanie środków zobojętniających kwas żołądkowy – wysokie pH żołądka jest potrzebne do efektywnego wchłaniania żelaza z pożywienia
• dieta obfitująca w substancje ograniczające wchłanianie żelaza, takie jak taniny (duże ilości mocnej herbaty), szczawiany, fityniany, fosforany (duże ilości mleka)
• dieta wegańska i wegetariańska

Podstawą leczenie niedokrwistości z powodu żelaza, obok suplementacji, jest odpowiednie żywienie. Dzienna zalecana dawka żelaza w Polsce wynosi 10 mg dla mężczyzn i 18 mg dla kobiet przed 50 rokiem życia. Zalecenia dietetyczne w niedokrwistości z powodu braku żelaza:

1.  Dieta powinna zawierać produkty bogate w żelazo hemowe (cechujące się wysoką biodostępnością), takie jak: wątróbka, podroby, czerwone mięso, drób, ryby. Produkty roślinne o dość wysokiej zawartości żelaza, takie jak na przykład szpinak, cechują się niską biodostępnością (na poziomie zaledwie kilku procent) i dodatkowo zawierają substancje ograniczające wchłanianie żelaza – szczawiany, fityniany i inne. Dodatkowo mięso zawiera aminokwasy (cysteinę, lizynę, histydynę) które również przyczyniają się do zwiększenia biodostępności żelaza.
2. W przypadku rezygnacji lub ograniczenia spożywania mięsa należy dodatkowo zadbać o zwiększenie przyswajania żelaza niehemowego z roślin. Należy zadbać o dodatek witaminy C w postaci świeżych owoców i warzyw. Fruktoza zawarta w owocach może również pomoc w przyswajaniu żelaza. W diecie tradycyjnej z ograniczeniem mięsa pomocny będzie również dodatek żelaza hemowego, w postaci ryb lub drobiu.
3. Należy ograniczyć spożywanie czarnych i zielonych herbat, nabiału, a także produktów sojowych w okolicach pory posiłków.
4. Należy ograniczyć fityniany, poprzez wybieranie chleba na zakwasie – zawiera ich mniej niż inne rodzaje pieczywa. Można również rozważyć namaczanie ziaren i orzechów przed ich zjedzeniem lub ugotowaniem. Taki zabieg również zmniejszy ilość tych związków.
5. Pozostałe zalecenia dietetyczne pokrywają się ze standardowymi zaleceniami żywieniowymi piramidy żywieniowej.

Bibliografia:

1. www.ncez.pl

2. www.mp.pl

3. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski, Kompedium Medycyny Praktycznej. Choroby Wewnętrzne., , Medycyna Praktyczna, 2013

4. Paweł Lipiński, Rafał R. Starzyński, Agnieszka Styś, Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie, Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych, 63/3/373-379, 2014

Podobne artykuły

Dietetyka

Mleko – fakty...

Mit nr 1 – Mleko jest niezdrowe Przyjrzyjmy się, co zawiera mleko.. Laktoza – cukier mleczny, jeden z ważniejszych składników…

czytaj więcej

listopad

12

2021

Dietetyka

Dieta a trądzik

Trądzik pospolity jest jednym z najbardziej powszechnych schorzeń skóry. Jest wieloczynnikową chorobą skóry, powodującą zmiany zapalne i zaskórniki. Problem trądziku…

czytaj więcej

luty

22

2020